PHP Operatörler

17 Mart 2025

PHP, dinamik ve güçlü bir programlama dili olarak birçok işlem türünü destekler. Bu işlemleri gerçekleştirmek için kullanılan özel semboller ve karakterlere operatör denir. Operatörler, değişkenler ve değerler üzerinde matematiksel, mantıksal, karşılaştırmalı ve daha birçok işlem yapmamıza olanak tanır.

Bir program yazarken sıkça şu durumlarla karşılaşırız:

İki sayıyı toplamak, çıkarmak ya da çarpmak,
Bir değişkenin diğerine eşit olup olmadığını kontrol etmek,
Birden fazla koşulu bir arada değerlendirmek,
Metinleri birleştirerek anlamlı cümleler oluşturmak.

PHP operatörleri bu tür ihtiyaçlar için oldukça esnek bir yapı sunar. Operatörlerin temel amacı, veri üzerinde işlem yapmak ve sonuç üretmektir. Örneğin, bir toplama işlemi yapmak için + operatörü kullanılırken, eşitlik kontrolü için == operatörü tercih edilir.

PHP’de operatörler aşağıdaki gibi kategorilere ayrılır:

Aritmetik Operatörler
Matematiksel işlemler yapmak için kullanılır.
Atama Operatörleri
Değişkenlere değer atamak için kullanılır.
Karşılaştırma Operatörleri
Değerleri kıyaslamak için kullanılır.
Mantıksal Operatörler
Birden fazla koşul üzerinde işlem yapmak için kullanılır.
Artırma ve Azaltma Operatörleri
Değişkenlerin değerini artırmak veya azaltmak için kullanılır.
String Birleştirme Operatörleri
Metinleri birleştirmek için kullanılır.
Bit Düzeyinde Operatörler
İkili sistemde bit düzeyinde işlem yapmak için kullanılır.
Eşitlik ve Tür Kontrol Operatörleri
Hem değeri hem de veri türünü karşılaştırmak için kullanılır.

Her kategori, belirli bir amaca yönelik işlemleri kolaylaştırır. Bu yazıda, her operatör tipi için detaylı açıklamalar ve gerçek dünyada kullanımı kolaylaştıracak örnekler sunacağız. Amacımız, PHP’ye yeni başlayanların bu temel yapı taşlarını rahatça kavrayabilmesini sağlamak.

Konu Başlıkları

1. Aritmetik Operatörler (Arithmetic Operators)

Aritmetik operatörler, sayısal değerlerle temel matematik işlemleri yapmak için kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`+`	Toplama	`$x + $y`
`-`	Çıkarma	`$x - $y`
`*`	Çarpma	`$x * $y`
`/`	Bölme	`$x / $y`
`%`	Modül (Kalan)	`$x % $y`

$x = 10;
$y = 3;

$toplama = $x + $y; // Toplama işlemi
$cikarma = $x - $y; // Çıkarma işlemi
$carpma = $x * $y; // Çarpma işlemi
$bolme = $x / $y; // Bölme işlemi
$mod = $x % $y; // Mod işlemi

echo "Toplama: $toplama\n";
echo "Çıkarma: $cikarma\n";
echo "Çarpma: $carpma\n";
echo "Bölme: $bolme\n";
echo "Mod: $mod\n";

$x = 10;

$y = 3;

$toplama = $x + $y; // Toplama işlemi

$cikarma = $x - $y; // Çıkarma işlemi

$carpma = $x * $y; // Çarpma işlemi

$bolme = $x / $y; // Bölme işlemi

$mod = $x % $y; // Mod işlemi

echo "Toplama: $toplama\n";

echo "Çıkarma: $cikarma\n";

echo "Çarpma: $carpma\n";

echo "Bölme: $bolme\n";

echo "Mod: $mod\n";

Kod Çıktısı:

Toplama: 13
Çıkarma: 7
Çarpma: 30
Bölme: 3.3333333333333
Modül: 1

Toplama: 13

Çıkarma: 7

Çarpma: 30

Bölme: 3.3333333333333

Modül: 1

$x ve $y değişkenleri üzerinde toplama, çıkarma, çarpma, bölme ve modül işlemleri yapılmıştır.
Modül işlemi, $x değerinin $y değerine bölümünden kalan değeri döndürür.

2. Atama Operatörleri (Assignment Operators)

Atama operatörleri, bir değeri bir değişkene atamak için kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`=`	Değer atama	`$x = $y`
`+=`	Toplayarak atama	`$x += $y`
`-=`	Çıkararak atama	`$x -= $y`
`*=`	Çarparak atama	`$x *= $y`
`/=`	Bölerek atama	`$x /= $y`
`%=`	Kalanını atama	`$x %= $y`

$x = 5;

$x += 3; // $x = $x + 3;
echo "Toplam sonrası: $x\n";

$x *= 2; // $x = $x * 2;
echo "Çarpma sonrası: $x\n";

$x = 5;

$x += 3; // $x = $x + 3;

echo "Toplam sonrası: $x\n";

$x *= 2; // $x = $x * 2;

echo "Çarpma sonrası: $x\n";

Kod Çıktısı:

Toplam sonrası: 8
Çarpma sonrası: 16

1 2	Toplam sonrası: 8 Çarpma sonrası: 16

+= operatörü ile $x değerine 3 eklenmiş, ardından *= operatörü ile 2 katına çıkarılmıştır.

3. Karşılaştırma Operatörleri (Comparison Operators)

Bu operatörler, iki değeri karşılaştırır ve true veya false sonucu döner.

Operatör	Açıklama	Örnek
`==`	Eşit mi?	`$x == $y`
`!=`	Eşit değil mi?	`$x != $y`
`>`	Büyük mü?	`$x > $y`
`<`	Küçük mü?	`$x < $y`
`>=`	Büyük veya eşit mi?	`$x >= $y`
`<=`	Küçük veya eşit mi?	`$x <= $y`

$a = 10;
$b = 15;

echo ($a > $b) ? "a büyüktür b'den\n" : "a küçük veya eşit b'ye\n";
echo ($a == $b) ? "a eşittir b\n" : "a eşit değildir b'ye\n";

$a = 10;

$b = 15;

echo ($a > $b) ? "a büyüktür b'den\n" : "a küçük veya eşit b'ye\n";

echo ($a == $b) ? "a eşittir b\n" : "a eşit değildir b'ye\n";

Kod Çıktısı:

a küçük veya eşit b'ye
a eşit değildir b'ye

1 2	a küçük veya eşit b'ye a eşit değildir b'ye

4. Mantıksal Operatörler (Logical Operators)

Mantıksal operatörler, birden fazla koşulu birleştirmek veya kontrol etmek için kullanılır. Genellikle if-else yapılarında kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`&&`	Ve (And)	`$x && $y`
	Veya (OR)
`!`	Değil (Not)	`!$x`

$kullaniciAdi = "admin";
$sifre = "1234";

if ($kullaniciAdi == "admin" && $sifre == "1234") {
    echo "Giriş başarılı!\n";
} else {
    echo "Giriş başarısız!\n";
}

$yas = 20;
if ($yas < 18 || $yas > 65) {
    echo "Sigorta dışı gruptasınız.\n";
} else {
    echo "Sigortalı gruptasınız.\n";
}

$aktif = false;
if (!$aktif) {
    echo "Hesap aktif değil.\n";
}

$kullaniciAdi = "admin";

$sifre = "1234";

if ($kullaniciAdi == "admin" && $sifre == "1234") {

echo "Giriş başarılı!\n";

} else {

echo "Giriş başarısız!\n";

}

$yas = 20;

if ($yas < 18 || $yas > 65) {

echo "Sigorta dışı gruptasınız.\n";

} else {

echo "Sigortalı gruptasınız.\n";

}

$aktif = false;

if (!$aktif) {

echo "Hesap aktif değil.\n";

}

Kod Çıktısı:

Giriş başarılı!
Sigortalı gruptasınız.
Hesap aktif değil.

Giriş başarılı!

Sigortalı gruptasınız.

Hesap aktif değil.

&& operatörü ile iki koşulun aynı anda doğru olması kontrol edilmiştir.
|| operatörü ile bir koşulun doğru olması yeterlidir.
! operatörü ile değişkenin mevcut değerinin tersi alınmıştır.

5. Artırma ve Azaltma Operatörleri

Bir değişkenin değerini artırmak veya azaltmak için kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`++$x`	Önce artır, sonra kullan	`++$x`
`$x++`	Önce kullan, sonra artır	`$x++`
`--$x`	Önce azalt, sonra kullan	`--$x`
`$x--`	Önce kullan, sonra azalt	`$x--`

$sayi = 5;

echo "Önce artır: " . ++$sayi . "\n"; // 6
echo "Sonra artır: " . $sayi++ . "\n"; // 6 (sonra 7 olur)
echo "Şu anki değer: $sayi\n"; // 7

echo "Önce azalt: " . --$sayi . "\n"; // 6
echo "Sonra azalt: " . $sayi-- . "\n"; // 6 (sonra 5 olur)
echo "Şu anki değer: $sayi\n"; // 5

$sayi = 5;

echo "Önce artır: " . ++$sayi . "\n"; // 6

echo "Sonra artır: " . $sayi++ . "\n"; // 6 (sonra 7 olur)

echo "Şu anki değer: $sayi\n"; // 7

echo "Önce azalt: " . --$sayi . "\n"; // 6

echo "Sonra azalt: " . $sayi-- . "\n"; // 6 (sonra 5 olur)

echo "Şu anki değer: $sayi\n"; // 5

Kod Çıktısı:

Önce artır: 6
Sonra artır: 6
Şu anki değer: 7
Önce azalt: 6
Sonra azalt: 6
Şu anki değer: 5

Önce artır: 6

Sonra artır: 6

Şu anki değer: 7

Önce azalt: 6

Sonra azalt: 6

Şu anki değer: 5

++$sayi operatörü değişkeni önce artırır ve ardından değeri döner.
$sayi++ operatörü değişkeni önce kullanır ve ardından artırır.

6. String Birleştirme Operatörü

PHP’de . operatörü iki string değeri birleştirmek için kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`.`	String birleştirme operatörü	`$x . $y`

$ad = "Oktay";
$soyad = "Ala";
$fullName = $ad . " " . $soyad;

echo "Ad Soyad: $fullName\n";

$ad = "Oktay";

$soyad = "Ala";

$fullName = $ad . " " . $soyad;

echo "Ad Soyad: $fullName\n";

Kod Çıktısı:

Ad Soyad: Oktay Ala

1	Ad Soyad: Oktay Ala

. operatörü ile $ad ve $soyad değişkenleri birleştirilmiş ve araya bir boşluk eklenmiştir.

7. Karşılaştırmalı Eşitlik Operatörleri

PHP’de karşılaştırma işlemlerinde sadece değerleri değil, veri türlerini de kontrol etmek için özel operatörler kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`===`	Hem değer hem de tür eşit mi?	`$x === $y`
`!==`	Değer veya tür farklı mı?	`$x !== $y`

$sayi1 = 5;       // Tam sayı (integer)
$sayi2 = "5";     // Metin (string)

if ($sayi1 == $sayi2) {
    echo "== Operatörü: Değerler eşit.\n";
} else {
    echo "== Operatörü: Değerler eşit değil.\n";
}

if ($sayi1 === $sayi2) {
    echo "=== Operatörü: Değer ve tür eşit.\n";
} else {
    echo "=== Operatörü: Değer veya tür eşit değil.\n";
}

$sayi1 = 5; // Tam sayı (integer)

$sayi2 = "5"; // Metin (string)

if ($sayi1 == $sayi2) {

echo "== Operatörü: Değerler eşit.\n";

} else {

echo "== Operatörü: Değerler eşit değil.\n";

}

if ($sayi1 === $sayi2) {

echo "=== Operatörü: Değer ve tür eşit.\n";

} else {

echo "=== Operatörü: Değer veya tür eşit değil.\n";

}

Kod Çıktısı:

== Operatörü: Değerler eşit.
=== Operatörü: Değer veya tür eşit değil.

1 2	== Operatörü: Değerler eşit. === Operatörü: Değer veya tür eşit değil.

== operatörü, yalnızca değerleri karşılaştırır, veri türlerini dikkate almaz. Burada 5 (integer) ve "5" (string) değerleri eşit olarak kabul edilir.
=== operatörü, hem değeri hem de veri türünü kontrol eder. Bu durumda, tam sayı ve string türleri farklı olduğundan eşitlik sağlanmaz.

8. Bit Düzeyinde Operatörler

Bit düzeyinde operatörler, ikili sistemde işlem yapar. Daha çok düşük seviye işlemler veya performans gerektiren durumlarda kullanılır.

Operatör	Açıklama	Örnek
`&`	Ve (And)	`$x & $y`
		Veya (Or)
`^`	Özel veya (Xor)	`$x ^ $y`
`~`	Tersleme (Not)	`~$x`
`<<`	Bitleri sola kaydır	`$x << 1`
`>>`	Bitleri sağa kaydır	`$x >> 1`

$x = 6;  // 6'nın ikili karşılığı: 110
$y = 3;  // 3'ün ikili karşılığı: 011

$veSonucu = $x & $y;  // İki bit de 1 ise 1
$veyaSonucu = $x | $y; // Biri 1 ise 1
$xorSonucu = $x ^ $y; // Farklı ise 1
$tersleme = ~$x;      // Ters çevir

echo "Ve Sonucu (6 & 3): $veSonucu\n";    // 110 & 011 = 010 (2)
echo "Veya Sonucu (6 | 3): $veyaSonucu\n";// 110 | 011 = 111 (7)
echo "Xor Sonucu (6 ^ 3): $xorSonucu\n";  // 110 ^ 011 = 101 (5)
echo "Tersleme (~6): $tersleme\n";        // 110 -> 001 (signed)

$x = 6; // 6'nın ikili karşılığı: 110

$y = 3; // 3'ün ikili karşılığı: 011

$veSonucu = $x & $y; // İki bit de 1 ise 1

$veyaSonucu = $x | $y; // Biri 1 ise 1

$xorSonucu = $x ^ $y; // Farklı ise 1

$tersleme = ~$x; // Ters çevir

echo "Ve Sonucu (6 & 3): $veSonucu\n"; // 110 & 011 = 010 (2)

echo "Veya Sonucu (6 | 3): $veyaSonucu\n";// 110 | 011 = 111 (7)

echo "Xor Sonucu (6 ^ 3): $xorSonucu\n"; // 110 ^ 011 = 101 (5)

echo "Tersleme (~6): $tersleme\n"; // 110 -> 001 (signed)

Kod Çıktısı:

Ve Sonucu (6 & 3): 2
Veya Sonucu (6 | 3): 7
Xor Sonucu (6 ^ 3): 5
Tersleme (~6): -7

Ve Sonucu (6 & 3): 2

Veya Sonucu (6 | 3): 7

Xor Sonucu (6 ^ 3): 5

Tersleme (~6): -7

& operatörü bitleri karşılaştırır, her iki bit de 1 olduğunda sonuç 1 olur.
| operatörü bitlerden biri 1 ise sonuç 1 olur.
^ (Xor) operatörü, bitler farklıysa sonuç 1 olur.
~ operatörü bitleri tersine çevirir ve negatif sayılara dönüş yapar. (~6, -7 döner.)